İş Hukuku: iş, işçi, işveren konularını ele alan ve bu konuda ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkları çözümlemeyi amaçlamaktadır. Kanun kapsamına giren uyuşmazlıkla iş mahkemelerinde görüşülür.
İş Hukuku’nun temel amacı daha güçsüz durumda olan işçiyi korumaktır. Koruma kapsamında; iş sözleşmesinin haksız şekilde feshedilmesinin önlenmesi, iş güvencesi, kişiye iş yerinde haksızlık yapılmasının önlenmesi gibi temel unsurlar yer almaktadır. Kanun kapsamında işçilerin korunması amacıyla işveren aleyhine belli başlı tazminat türleri yer almaktadır.
Haksızlıkları caydırma ve telafi etme özellikleri bulunan İş Hukuku’na özgü tazminatlar;
- Kıdem Tazminatı,
- İhbar Tazminatı,
- Kötü niyet Tazminatı,
- Sendikal Tazminat,
- Ayırımcılık Tazminatı,
- İş Güvencesi Tazminatı,
Kıdem Tazminatı: İşverence işçinin belli koşulları sağlaması halinde işyerinde çalıştığı süre zarfında kazandığı kıdeminin karşılığı olarak verilen tazminattır.İşçinin kıdem tazminatını talep edebilmesi için iş kanunlarına tabi olarak çalışmadı gerekir.
İş Hukuku kapsamında, işçinin işverenden kıdem tazminatı alabilmesi için belli şartların gerçekleşmesi gerekmektedir.
Kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için aynı işyerinde en az 1 yıl çalışmış olması gerekmektedir.
İşçinin kendi istek ve kusuru dışında işten çıkarılması gerekiyor. İşçi, istifa ederse (İş Kanunu. 24. Md. haklı fesih durumları dışında) o zaman kıdem tazminatına hak kazanamıyor.
Kıdem tazminatının zamanaşımı süresi iş akdinin feshinden itibaren 5 yıldır. İşçi 5 yıllık zamanaşımı süresi içinde kıdem tazminatı istemiyle dava açmadığı takdirde, kıdem tazminatı talebinde bulunamaz.
İhbar Tazminatı: Süresi belli olmayan sürekli iş akitlerinde, İş Kanunu’na göre taraflardan birinin diğer tarafa bir süre vererek fesih bildiriminde bulunması gerekmektedir. Kanunda yazılı olan sürelere uyulmadan iş sözleşmesinin sona erdirildiği durumlarda, diğer tarafa bu bildirim sürelerini karşılayan ücret tutarındaki ödenen paraya ihbar tazminatı denir.
İş Kanunu 17. Maddesine göre ihbar süreleri;
6 ay- 1,5 yıl arası 4 hafta,
İşi 6 aydan az sürmüş olan işçilerde 2 hafta
1,5 – 3 yıl arası 6 hafta,
3 yıldan fazla süren işçilerde ise 8 haftadır.
Yukarıdaki ihbar sürelerine uyulmadan yapılan fesihlerde, feshi yapan taraf, bu sürelere ilişkin ücret tutarındaki tazminatı diğer tarafa ödemek zorundadır.
Kötü niyet Tazminatı: Belirsiz süreli bir hizmet sözleşmesinin, işverence herhangi bir neden ya da hukuken geçerli bir neden gösterilmeksizin, ihbar sürelerine uyularak veya peşin ödeme yapılarak sona erdirilmesi mümkündür. Örneğin; işçi yasal bir hakkını aradığı için ya da işveren aleyhine tanıklık yaptığı için ya da işverenle farklı bir siyasi görüşe sahip olduğu için iş akdi işverence feshedilmiş olabilir. Bu gibi durumlar fesih hakkının kötüye kullanılması olarak adlandırılır.
Sendikal Tazminat: Sendikal fesih, işçilerin bir sendikaya üye olmaları veya tam tersi işverenin istediği bir sendikaya üye olmamaları nedeniyle ya da sendikal faaliyetlere katılmaları nedeniyle işten çıkarılmalarıdır. İşçiler bazen sırf herhangi bir sendikaya üye olduğu için işten çıkarılabilirken bazen işverenin istemediği bir sendikaya üye olduğu için işten çıkarılabilmektedir. Ya da tam tersi işverenin kendi kontrolünde olan bir sendikaya üye olmadığı için iş sözleşmesi feshedilebilmektedir. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 25. maddesi, bu nedene dayalı olarak yapılacak fesihleri açık bir şekilde yasaklamış, yasağa rağmen yapılan fesihleri ağır yaptırımlara bağlamıştır
Ayırımcılık Tazminatı: Ayrımcılık tazminatı, işverenin eşit davranma yükümlülüğünün ihlali durumunda işçiye dört aya kadar ücreti tutarında verilebilecek olan tazminattır. İşçi ayrımcılık tazminatından başka yoksun kaldığı diğer haklarını da talep edebilir. Bunlara sosyal yardımlar, ikramiye ve seyyanen uygulanan zamlar örnek olarak gösterilebilir.
İş Güvencesi Tazminatı: İş Güvencesi Tazminatı, Kanunun 21. Maddesine göre hakkında işe iade kararı verilen işçinin başvuru üzerine bir aylık süre içerisinde işe başlatmayan işverenin, işçiye ödemek zorunda olduğu tazminattır. İş güvencesi tazminatı en az 4, en çok 8 aylık tutarında ödenir.